آریتمی قلبی به وضعیتی گفته می‌شود که بخشی از قلب، که مسئول تنظیم ضربان قلب است، به‌طور نامعمول عمل می‌کند. ضربان قلب نرمال به‌طور معمول توسط یک گروه از سلول‌های الکتریکی در بخش بالایی قلب، کنترل می‌شود. این سیستم الکتریکی سیگنال‌های الکتریکی را تولید کرده و آنها را در سراسر عضله قلب منتشر می‌کند، که باعث انقباض و انبساط منظم قلب می‌شود. اختلال در کارکرد این بخش‌ها باعث ایجاد آریتمی قلبی خواهد شد. در این مقاله به بررسی جامع آریتمی قلبی می‌پردازیم.
آریتمی قلبی چیست؟
در آریتمی قلبی، سیستم الکتریکی قلب به‌طور نامعمول کار می‌کند و ممکن است ضربان قلب بیش از حد سریع (تاکی‌کاردی)، بیش از حد کند (برادی‌کاردی) یا نامنظم باشد. برخی از نوع‌های آریتمی ممکن است بی‌خطر باشند و در برخی موارد، آریتمی قلبی می‌تواند علائمی مانند ضعف، بی‌خوابی، عدم توانایی تمرکز، آندیم (درد قفسه سینه) و احساس ناخوشی در قفسه سینه را ایجاد کند.
بسیاری از آریتمی‌های قلبی قابل مدیریت و درمان هستند. درمان آریتمی قلبی ممکن است شامل داروها، دستگاه‌های تنظیم ضربان قلب یا روش‌های جراحی باشد. برای تشخیص و مدیریت آریتمی، معمولاً نیاز به انجام آزمون‌های الکتروفیزیولوژی، الکتروگرافی(ECG) و سایر تست‌های تشخیصی مثل تست استرس اکو است.
انواع آریتمی قلبی
آریتمی قلبی به صورت متنوعی ممکن است ظاهر شود. در زیر، برخی از انواع شایع آریتمی قلبی را ذکر می‌کنم:
- آریتمی سینوسی: در این نوع آریتمی، نود سینوسی که مسئول تنظیم ضربان قلب است، درست کار نمی‌کند. این نوع از آریتمی قلبی می‌تواند باعث افزایش یا کاهش ضربان قلب شود.
- تاکی‌کاردی: در این نوع آریتمی، ضربان قلب بسیار سریع می‌شود، به طور معمول بیش از 100 ضربه در دقیقه که احتمال دارد منجر به علائمی مانند ضعف، آندیم و عدم توانایی تمرکز شود.
- برادی‌کاردی: در برادی‌کاردی، ضربان قلب بسیار کند می‌شود، به طور معمول کمتر از 60 ضربه در دقیقه که می‌تواند باعث احساس خستگی، ضعف و افت توانایی فیزیکی شود.
- آریتمی حرکتی بطنی: در این نوع آریتمی، الگوی نامنظمی در حرکت بطنی قلب وجود دارد. این نوع آریتمی شاید مقداری خطرناک باشد و به درمان فوری برای جلوگیری از مشکلات جدی مانند ایست قلبی نیاز پیدا کند.
- فیبریلاسیون بطنی: این یک نوع خطرناک از آریتمی است که باعث تند و نامنظم شدن ضربان قلب می‌شود. اگر فیبریلاسیون بطنی رخ دهد، ضربان قلب به طور موثر تنظیم نمی‌شود و این می‌تواند منجر به ایست قلبی و وخامت عضله قلبی شود.
- آریتمی پره‌انتقالی: در این نوع آریتمی، سیگنال‌های الکتریکی در طول مسیر انتقال از دستگاه تنظیم ضربان قلب به بخش‌های دیگر قلب از دست می‌روند یا تاخیر می‌کنند که می‌تواند باعث نامنظمی ضربان قلب شود.
تشخیص و درمان آریتمی قلبی بستگی به نوع و شدت آریتمی دارد و باید توسط پزشک متخصص قلب و عروق تعیین شود.
علائم آریتمی قلبی
علائم آریتمی قلبی ممکن است متنوع باشند و به نوع و شدت آریتمی بستگی داشته باشد. در برخی موارد، آریتمی قلبی می‌تواند بدون علائم خاصی باشد و توسط انجام تست‌های الکتروفیزیولوژیک ECG یا EKG تشخیص داده شود. اما در موارد دیگر، احتمال دارد علائم و نشانه‌هایی ظاهر شوند که شامل موارد زیر می‌شوند:
- ضربان قلب نامنظم: ناقص بودن یا نامنظم بودن ضربان قلب، به ویژه در حالت‌هایی مانند فیبریلاسیون دوبل یا تاشی، ممکن است علامت آریتمی باشد.
- تپش قلب: حس تپش یا لرزش در قلب که شاید به ناحیه گردن، شانه‌ها، یا دست‌ها انتقال یابد.
- خستگی و ضعف: آریتمی می‌تواند باعث کاهش عملکرد قلب و کاهش جریان خون به اندام‌ها شود که باعث خستگی و ضعف شدید می‌شود.
- سرگیجه یا احساس گیجی: کاهش جریان خون به مغز می‌تواند باعث سرگیجه یا احساس گیجی شود.
- درد یا ناراحتی در قلب: در برخی موارد، آریتمی ممکن است باعث درد یا ناراحتی در منطقه قلب شود.
- افزایش خواب‌آلودگی: کاهش جریان خون به مغز می‌تواند باعث افزایش خواب‌آلودگی و کاهش تمرکز شود.
- تنگی نفس یا زنگ در گوش: در برخی موارد، عدم هماهنگی ضربان قلب می‌تواند باعث تنگی نفس یا حتی زنگ در گوش شود.
- تعریق به شدت: در برخی موارد، آریتمی ممکن است باعث تعریق به شدت شود.
لطفاً توجه داشته باشید که این علائم ممکن است بر اساس نوع و شدت آریتمی متغیر باشند. اگر شما یا کسی دیگر علائم آریتمی قلبی دارید، بهتر است به سرعت به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق گرفته شود و درمان مناسب شروع شود.
علت بروز آریتم
آریتمی قلبی می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود و علت آن ممکن است متنوع باشد. برخی از علل شایع آریتمی‌های قلبی عبارتند از:
- بیماری‌های قلبی: برخی از بیماری‌های قلبی مانند نارسایی قلب، ایسکمی قلبی (بلوک کرونری)، انواع التهابات قلب و سایر اختلالات قلبی می‌توانند منجر به آریتمی شوند.
- بیماری‌های متابولیک: برخی از بیماری‌های متابولیک مانند دیابت و هیپوتیروئیدیسم می‌تواند باعث بروز آریتمی شوند.
- فعالیت‌های فیزیکی یا استراحت: فعالیت‌های فیزیکی شدید یا برعکس، استراحت طولانی مدت ممکن است باعث بروز آریتمی شوند.
- مصرف مواد مخدر: مصرف مواد مخدر نظیر الکل، مواد محرک و داروهای خاص می‌تواند عوارض آریتمی ایجاد کنند.
- تغییرات در الکترولیت‌ها: اختلال در سطوح الکترولیت‌ها مانند پتاسیم، سدیم و کلسیم در خون ممکن است باعث عدم تعادل الکتریکی قلب شود.
- آسیب به عضله قلب: آسیب به عضله قلب به عنوان نتیجه‌ای از حوادث قلبی یا جراحی قلب می‌تواند به آریتمی منجر شود.
- عوارض داروها: برخی داروها ممکن است آریتمی را تحت تأثیر قرار دهند. این داروها شامل داروهای ضدآریتمی، داروهای فشار خون، داروهای ضداضطراب و دیگر دسته‌های دارویی است.
- ژنتیک: برخی از انواع آریتمی قلبی شاید به عنوان یک ویژگی ژنتیک به نظر بیایند و در برخی از خانواده‌ها به دلیل وجود آریتمی در افراد خانواده؛ به وجود آیند.
- سن و شرایط مرتبط با پیری: با پیری، عواملی نظیر تغییرات در عضلات و بافت قلب، سختی عروق و تغییرات در ساختار عصبی ایجاد آریتمی را تسهیل می‌کنند.
همچنین، بسیاری از افراد با آریتمی قلبی علائمی ندارند و آریتمی به صورت تصادفی یا در جریان تست‌های الکتروفیزیولوژیک تشخیص داده می‌شود. برای تشخیص و درمان آریتمی، مشاوره و ارزیابی توسط یک پزشک متخصص، لازم است.
عوامل خطر ضربان نامنظم قلب
عوامل خطر آریتمی قلبی می‌توانند متنوع باشند و بستگی به نوع آریتمی و شرایط فرد دارند. برخی از عوامل خطر شایع آریتمی قلبی عبارتند از:
- بیماری‌های قلبی: بیماری‌های قلبی مانند نارسایی قلب، ایسکمی قلبی، و بیماری‌های التهابی قلب می‌توانند به عوامل خطر آریتمی افزوده شوند.
- فشار خون بالا: فشار خون بالا می‌تواند به طور مستقیم به بروز آریتمی‌های قلبی، به خصوص آریتمی فیبریلاسیون دوبل، مرتبط باشد.
- دیابت: دیابت می‌تواند عاملی باشد که خطر بروز آریتمی قلبی را افزایش دهد.
- چاقی: افراد چاق یا دارای اضافه وزن با خطر بیشتری برای بروز آریتمی قلبی مواجه هستند.
- فعالیت‌های فیزیکی نامناسب یا زیاد: فعالیت‌های فیزیکی نامناسب یا زیاد احتمال دارد به عوامل خطر آریتمی اضافه شوند.
- مصرف مواد مخدر: مصرف مواد مخدر نظیر الکل و مواد محرک ممکن است به بروز آریتمی‌های قلبی مرتبط باشد.
- مصرف داروها: برخی از داروها ممکن است آریتمی‌ها را ایجاد یا تشدید کنند. به عنوان مثال، داروهای ضدآریتمی، داروهای فشار خون، و دیگر داروها.
- سن: با پیری، خطر بروز آریتمی‌های قلبی افزایش می‌یابد.
- ژنتیک و سابقه خانوادگی: وجود سابقه آریتمی در خانواده ممکن است به عنوان یک عامل خطر مهم در نظر گرفته شود.
- ترکیبات الکترولیتی نامتعادل: اختلالات در سطوح الکترولیت‌ها مانند پتاسیم، سدیم، و کلسیم در خون ممکن است به بروز آریتمی‌های قلبی مرتبط باشد.
- استرس و اضطراب: استرس و اضطراب ممکن است به بروز برخی از آریتمی‌ها، به خصوص آریتمی فیبریلاسیون دوبل، مرتبط باشد.
توجه به این عوامل خطر و اقدامات مناسب برای کنترل این عوامل می‌تواند در پیشگیری از بروز آریتمی‌های قلبی مؤثر باشد. همچنین، در صورت وجود علائم یا شرایط خاص، مشاوره با پزشک و انجام تست‌های تشخیصی می‌تواند کمک کننده باشد.
تشخیص ضربان قلب نامنظم
تشخیص آریتمی قلبی بر اساس معاینه پزشکی، تاریخچه پزشکی فرد، و انجام تست‌های تشخیصی متنوع انجام می‌شود. برخی از تست‌های استاندارد برای تشخیص آریتمی‌های قلبی شامل موارد زیر می‌شوند:
الکتروکاردیوگرافی ECG یا EKG
یک تست ساده که نوار الکتروکاردیوگرافی قلب را ثبت می‌کند. این تست می‌تواند نوع و الگوی طراحی ضربان قلب را نمایش دهد.
هولتر مانیتورینگ
این تست به مدت 24 یا 48 ساعت (یا بیشتر) ثبت الکتروکاردیوگرافی را انجام می‌دهد و به پزشک اطلاعات بیشتری در مورد آریتمی در طول زمان می‌دهد.
تست‌های تحریک الکتریکی
در این تست، الکترودهای کوچکی درون قلب قرار داده می‌شوند تا از طریق آنها سیگنال‌های الکتریکی قلب را مطالعه کنند. این تست به پزشک اطلاعات دقیقتری در مورد مکان و علت آریتمی فراهم می‌کند.
تست‌های تصویربردار
تصویربرداری قلب مانند اکوکاردیوگرافی قلب (Echocardiography) ممکن است به ارزیابی ساخت و عملکرد قلب کمک کند و در تشخیص علت‌های بیماری قلبی که ممکن است به آریتمی منجر شوند، مؤثر باشد.
تست‌های خون
تست‌های خون برای اندازه‌گیری سطوح الکترولیت‌ها، تست‌های تخصصی مانند تست تیروئید، و اندازه‌گیری مارکرهای قلبی می‌توانند اطلاعات مفیدی ارائه دهند.
تست استرس اکو
برخی از آریتمی‌ها ممکن است با استرس یا فعالیت فیزیکی شدید تشدید شوند. در نتیجه، انجام تست‌های فیزیکی در مرحله‌های مختلف تست‌ها می‌تواند به تشخیص کمک کند.
تشخیص آریتمی قلبی نیاز به همکاری تیم پزشکی دارد. پزشک معالج شما بر اساس نتایج این تست‌ها و اطلاعات بیشتری که از تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی شما به دست می‌آورد، تشخیص قطعی را ارائه می‌دهد و برنامه‌ای برای مدیریت و درمان آریتمی در صورت لزوم ترتیب خواهد داد.
