اسکن هسته ای قلب یکی از روش های پیشرفته و رایج در تصویربرداری پزشکی است که به پزشکان کمک می کند عملکرد قلب و جریان خون در عروق کرونری را با دقت بررسی کنند. این روش با استفاده از مواد رادیواکتیو بی خطر و در مقادیر بسیار کم انجام می شود و به دلیل دقت بالا، برای تشخیص بیماری های قلبی ـ عروقی، تنگی عروق، کاهش خون رسانی به عضله قلب و حتی پیش بینی احتمال بروز سکته قلبی کاربرد دارد.
با این حال، باید توجه داشت که فرآیند اسکن تنها بخشی از مسیر تشخیص است و اهمیت واقعی آن زمانی مشخص می شود که بیمار مراقبت های بعد از اسکن هسته ای قلب را جدی بگیرد. بسیاری از بیماران به محض پایان تست تصور می کنند که همه چیز تمام شده و می توانند بدون محدودیت به فعالیت های روزانه بازگردند. اما واقعیت این است که بدن پس از اسکن برای مدت کوتاهی میزبان مواد رادیواکتیو است و در این بازه ی حساس، توجه به نکات بهداشتی، تغذیه ای و سبک زندگی نقش مهمی در سلامت و راحتی فرد دارد.
در این مقاله به صورت جامع و مفصل درباره ی بایدها و نبایدهای پس از اسکن قلب صحبت خواهیم کرد. ابتدا به اهمیت مراقبت ها می پردازیم، سپس رژیم غذایی مناسب بعد از اسکن را بررسی می کنیم، عوارض شایعی مانند حالت تهوع را توضیح می دهیم و در نهایت روش های جایگزین اسکن قلب از جمله استرس اکو و آنژیوگرافی را معرفی می کنیم.
چرا مراقبت های بعد از اسکن هسته ای قلب اهمیت دارند؟
بعد از انجام اسکن، بدن فرد حاوی مقدار کمی ماده رادیواکتیو می شود. این مواد معمولاً طی چند ساعت تا حداکثر یک شبانه روز از بدن دفع می گردند. هرچند میزان آن ها بسیار کم و بی خطر است، اما رعایت برخی توصیه ها به دفع سریع تر و کاهش احتمال بروز ناراحتی کمک می کند.
مراقبت های بعد از اسکن هسته ای قلب از چند جهت اهمیت دارند:
- کاهش عوارض جانبی:
علائمی مثل تهوع، سردرد، ضعف یا احساس خستگی می تواند بعد از اسکن بروز کند. با رعایت مراقبت ها این علائم یا رخ نمی دهند یا شدت آن ها بسیار کمتر خواهد شد.
- خروج سریع تر مواد رادیواکتیو:
نوشیدن مایعات و انتخاب رژیم غذایی مناسب به بدن کمک می کند تا زودتر از شر مواد تزریق شده خلاص شود.
- حفظ ایمنی اطرافیان:
چون مقدار کمی ماده رادیواکتیو از طریق ادرار و مدفوع دفع می شود، رعایت بهداشت فردی و محدود کردن تماس نزدیک با کودکان و زنان باردار اهمیت دارد.
- بازگشت سریع تر به شرایط طبیعی:
مراقبت های درست باعث می شود فرد خیلی زودتر به زندگی عادی و فعالیت های روزمره بازگردد.
بنابراین، مراقبت های بعد از اسکن قلب بخشی جدایی ناپذیر از روند تشخیص محسوب می شوند و به اندازه ی خود تست اهمیت دارند.
بعد از اسکن هسته ای قلب چه بخوریم؟
یکی از پرسش های پرتکرار بیماران این است که بعد از اسکن قلب چه بخوریم تا هم بدن سریع تر به حالت طبیعی برگردد و هم احتمال بروز عوارض کاهش یابد. پاسخ به این سؤال نیازمند توضیحی مفصل درباره ی نوع غذاها، میزان مایعات و حتی زمان بندی وعده های غذایی است.
نوشیدن مایعات
بعد از انجام اسکن هسته ای قلب باید اقدامات مختلفی صورت گیرد. یکی از این نکات بسیار مهم باید حتما مورد توجه قرار گیرد، نوشیدن مایعات است. اولین و مهم ترین توصیه، نوشیدن آب فراوان است. بدن برای دفع مواد رادیواکتیو به آب نیاز دارد. پزشکان توصیه می کنند در ۲۴ ساعت اول پس از اسکن، فرد حداقل ۸ تا ۱۰ لیوان آب بنوشد. علاوه بر آب، استفاده از دمنوش های ملایم مثل چای سبز کمرنگ یا دمنوش بابونه و همچنین آبمیوه های طبیعی هم مفید هستند.
وعده های غذایی سبک
دقت داشته باشید که بعد از انجام این تست شما باید غذا های سبک مصرف کنید. مصرف غذاهای سنگین، چرب و سرخ کردنی می تواند معده را تحت فشار قرار دهد و احتمال بروز حالت تهوع یا سوءهاضمه را بیشتر کند. در عوض، وعده های غذایی کوچک اما مکرر، سبک و کم چرب بهترین انتخاب هستند.
غذاهای توصیه شده
- سوپ رقیق و کم چرب: این گونه غذا ها هضم آسانی داشته و در جلوگیری از تهوع موثر هستند.
- مرغ یا ماهی بخارپز: این غذا ها منبع پروتئین سبک و سالم محسوب می شوند.
- برنج کته یا نان سبوس دار: این مواد غذایی برای تأمین انرژی پایدار بسیار موثر هستند.
- میوه های تازه (سیب، موز، پرتقال): به منظورتأمین فیبر و ویتامین ها برای بهبود متابولیسم مورد استفاده قرار می گیرند.
غذاهای ممنوع یا محدود
دقت داشته باشید که بعد از انجام این تست، یکسری مواد غذایی را باید برای مدتی کنار بگذارید و یا این که مصرف آن ها را محدود کنید.
- غذاهای سرخ کردنی و چرب
- نوشیدنی های کافئین دار و الکلی
- غذاهای پرنمک و فرآوری شده
- ادویه ها و خوراکی های تند که می توانند معده را تحریک کنند
به طور کلی، رژیم غذایی پس از اسکن قلب باید سبک، کم چرب و غنی از فیبر باشد تا هم دستگاه گوارش را تحت فشار قرار ندهد و هم به دفع مواد اضافی از بدن کمک کند.
عوارض رایج بعد از اسکن هسته ای قلب
هرچند اسکن هسته ای قلب روشی بی خطر است، اما برخی بیماران ممکن است عوارض خفیفی را تجربه کنند. شایع ترین آن ها حالت تهوع است.
حالت تهوع بعد از اسکن قلب
علت بروز حالت تهوع معمولاً ترکیبی از عوامل زیر است:
- وجود ماده رادیواکتیو در بدن
- استرس و اضطراب ناشی از انجام تست
- ناشتا بودن یا رژیم غذایی نامناسب پیش از اسکن
- واکنش بدن به داروهای مصرف شده در حین تست
این حالت اغلب موقتی است و ظرف چند ساعت برطرف می شود.
راه های پیشگیری و بهبود تهوع
برای پیشگیری از حالت تهوع و یا بهبود این شرایط، می توانید از تکنیک های موثر زیر استفاده کنید:
- نوشیدن مایعات به ویژه آب ساده و ولرم
- استراحت در محیط آرام و پرهیز از فعالیت شدید
- مصرف وعده های کوچک و سبک مثل نان تست، بیسکویت ساده یا موز
- پرهیز از غذاهای پرادویه و چرب در ساعات اولیه پس از اسکن
اگر تهوع شدید باشد یا بیش از ۲۴ ساعت ادامه یابد، لازم است با پزشک تماس گرفته شود تا احتمال حساسیت دارویی یا مشکل دیگر بررسی گردد.
سایر عوارض احتمالی
بعد از انجام این تست، علاوه بر حالت تهوع ممکن است با علائم و عوارض دیگری نیز مواجه شوید که مهم ترین آن ها عبارتند از:
- سردرد خفیف
- احساس ضعف یا خستگی
- سرگیجه کوتاه مدت
این علائم معمولاً کوتاه مدت هستند و با استراحت و نوشیدن آب کافی برطرف می شوند.
مراقبت های عمومی بعد از اسکن قلب
علاوه بر تغذیه و مدیریت عوارض، رعایت اصول عمومی می تواند دوران پس از اسکن را برای بیمار ایمن تر و راحت تر کند.
بایدها:
بعد از اسکن هسته ای قلب یکسری نکات را باید رعایت کرده و اقدامات مختلفی باید انجام دهید که مهم ترین آن ها عبارتند از:
- مصرف زیاد آب و مایعات برای دفع سریع تر مواد رادیواکتیو
- رعایت بهداشت فردی به ویژه شست وشوی دقیق دست ها بعد از سرویس بهداشتی
- داشتن استراحت کافی و پرهیز از استرس
- محدود کردن تماس نزدیک با کودکان خردسال و زنان باردار در ۲۴ ساعت اول
نبایدها:
پس از این تست باید از انجام یکسری کار ها خودداری کنید که مهم ترین آن ها عبارتند از:
- مصرف دخانیات و الکل
- انجام فعالیت ورزشی شدید یا بلند کردن اجسام سنگین در روز اول
- مصرف غذاهای سنگین، فرآوری شده و پرادویه
- نادیده گرفتن علائم هشداردهنده مانند تهوع شدید، سرگیجه یا درد قفسه سینه
روش های جایگزین اسکن قلب
گاهی شرایط بیمار یا محدودیت های پزشکی باعث می شود اسکن هسته ای قلب مناسب ترین انتخاب نباشد. در این مواقع، روش های جایگزین مورد استفاده قرار می گیرند که دقت بالایی داشته و جزو خدمات تخصصی کلینیک های قلب هستند.
استرس اکو
استرس اکو یا اکوکاردیوگرافی تحت فشار یک روش غیرتهاجمی است که در آن با استفاده از امواج صوتی و افزایش ضربان قلب (از طریق ورزش یا دارو) عملکرد قلب بررسی می شود. مزایای استرس اکو عبارتند از:
- بدون استفاده از مواد رادیواکتیو
- مناسب برای افرادی که محدودیت در تزریق دارند
- قابلیت تکرار آسان و بدون عارضه
در همین باره بخوانید: استرس اکو کاردیوگرافی
آنژیوگرافی
آنژیوگرافی قلبی یکی دیگر از روش های دقیق و پرکاربرد برای بررسی عروق کرونری است. در این روش ماده حاجب به رگ ها تزریق شده و سپس با استفاده از اشعه ایکس وضعیت عروق بررسی می شود.
- آنژیوگرافی می تواند محل دقیق گرفتگی یا تنگی عروق را مشخص کند.
- در بسیاری از موارد پزشک بر اساس نتایج آنژیوگرافی درباره استنت گذاری یا جراحی تصمیم می گیرد.
- این روش هرچند تهاجمی تر از اسکن هسته ای است، اما در موارد خاص ضروری و اجتناب ناپذیر است.
سخن پایانی
مراقبت های بعد از اسکن هسته ای قلب بخشی مهم از فرآیند تشخیص و درمان محسوب می شوند. رعایت رژیم غذایی سبک، نوشیدن مایعات فراوان، پرهیز از فعالیت های سنگین و توجه به علائم هشداردهنده کمک می کند بیمار سریع تر به وضعیت طبیعی بازگردد.
همچنین باید دانست که اسکن قلب تنها یکی از ابزارهای تشخیصی است و روش های دیگری مانند استرس اکو و آنژیوگرافی نیز وجود دارند که در شرایط خاص می توانند گزینه های مناسب تری باشند. در نهایت بهترین راهکار این است که بیمار توصیه های پزشک خود را با دقت دنبال کند و در صورت بروز هرگونه مشکل غیرعادی، سریعاً به مرکز درمانی مراجعه نماید.
سوالات متداول
آیا بعد از اسکن هسته ای قلب می توانم بلافاصله به خانه بروم؟
بله، این تست معمولاً سرپایی انجام می شود و بیمار می تواند همان روز به خانه برود. توصیه می شود تا چند ساعت اول استراحت کرده و فعالیت های سنگین انجام ندهد.
حالت تهوع بعد از اسکن قلب طبیعی است؟
بله، بسیاری از بیماران حالت تهوع خفیف را تجربه می کنند که معمولاً موقتی است. مصرف مایعات، غذای سبک و استراحت بهترین راه برای کاهش این مشکل است.
چه غذایی بعد از اسکن هسته ای قلب مناسب تر است؟
غذاهای سبک، کم چرب و سرشار از فیبر بهترین گزینه ها هستند. سوپ رقیق، مرغ یا ماهی بخارپز، برنج کته و میوه های تازه توصیه می شوند. نوشیدن آب فراوان نیز بسیار ضروری است.
آیا تماس با اطرافیان بعد از اسکن هسته ای قلب، خطرناک است؟
خیر، مقدار ماده رادیواکتیو بسیار کم است. با این حال بهتر است در ۲۴ ساعت نخست تماس نزدیک با کودکان و زنان باردار محدود شود.
