سنکوپ قلبی; علائم، علل و روش‌های درمان

سنکوپ قلبی (Cardiac Syncope) یکی از شرایط مهم پزشکی است که با از دست دادن ناگهانی هوشیاری به دلیل افت جریان خون به مغز شناخته می‌شود. این وضعیت که اغلب به آن “غش” نیز گفته می‌شود، می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله اختلالات قلبی رخ دهد و نیازمند تشخیص سریع و اقدامات درمانی مناسب است. . در این مقاله، به بررسی علل، علائم و روش‌های تشخیص و درمان سنکوپ قلبی خواهیم پرداخت تا شما بتوانید در صورت بروز این مشکل، به موقع به پزشک مراجعه کرده و درمان مناسب را دریافت کنید.

سنکوپ قلبی چیست؟

سنگ کوب (سنکوپ) یا غش ناشی از مشکلات قلبی، به حالتی اطلاق می‌شود که فرد به دلیل اختلال در خون‌رسانی به مغز، به طور ناگهانی و موقت هوشیاری خود را از دست می‌دهد. این وضعیت معمولاً ناشی از کاهش ناگهانی فشار خون، اختلال در ضربان قلب (مانند آریتمی)، یا ناهنجاری‌های ساختاری و عملکردی قلب است. اگرچه سنکوپ معمولاً کوتاه‌مدت است و فرد در کمتر از سه دقیقه به حالت طبیعی بازمی‌گردد، اما نیازمند بررسی تخصصی و دقیق توسط بهترین پزشک قلب و عروق است. سنکوپ ممکن است بی‌خطر به نظر برسد، اما در مواردی می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی قلبی باشد. 

علائم سنکوپ قلبی

سنکوپ قلبی، وضعیتی است که در آن فرد به دلیل اختلال در خون‌رسانی به مغز، به طور ناگهانی هوشیاری خود را از دست می‌دهد. این عارضه می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و تشخیص دقیق آن برای درمان مناسب بسیار مهم است.

علائم پیش از سنکوپ:

بسیاری از افراد قبل از اینکه دچار سنکوپ کامل شوند، علائم هشداردهنده‌ای را تجربه می‌کنند که عبارتند از:

• احساس سرگیجه یا سبکی سر که یکی از شایع‌ترین علائم پیش از سنکوپ است.
• تاری دید یا دوبینی که می‌تواند نشانه‌ای از کاهش جریان خون به مغز باشد.
• ضعف عمومی بدن و احساس خستگی مفرط از دیگر علائم هشداردهنده است.
• افزایش تعریق به ویژه در کف دست‌ها و پاها می‌تواند نشان‌دهنده افت فشار خون باشد.
• تپش قلب یا نامنظمی ضربان قلب نشانه‌ای از اختلال در عملکرد قلب باشد.
• احساس تهوع و گاهی استفراغ نیز می‌تواند قبل از سنکوپ رخ دهد.
• سردرد ناگهانی و شدید نیز ممکن است یکی از علائم باشد.
• شنیدن صدای زنگ در گوش اغلب همراه با سرگیجه و کاهش شنوایی است.

علائم حین سنکوپ:

• از دست دادن هوشیاری اصلی‌ترین علامت سنکوپ است.
• افت فشار خون به دلیل کاهش جریان خون به مغز رخ می‌دهد.
• ضربان قلب ممکن است کند یا نامنظم شود.
• به دلیل کاهش جریان خون به پوست، فرد رنگ پریده به نظر می‌رسد.
• تنفس ممکن است سریع یا کند شود.

مهم است بدانید که علائم سنکوپ در افراد مختلف متفاوت است و شدت آن‌ها نیز می‌تواند متفاوت باشد. برخی افراد ممکن است هیچ‌کدام از این علائم را تجربه نکنند و به طور ناگهانی از هوش بروند.

علت سنکوپ قلبی

سنکوپ قلبی می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که مهم‌ترین آن‌ها مربوط به اختلالات قلبی است.

علل اصلی سنکوپ قلبی:

• اختلال در ریتم قلب (آریتمی): آریتمی قلبی می‌تواند به صورت ضربان قلب بسیار کند (برادی‌کاردی) یا بسیار سریع (تاکی‌کاردی) رخ دهد.
• بیماری‌های دریچه‌ای قلب: تنگی یا نارسایی دریچه‌های قلب می‌تواند مانع از جریان خون مناسب به بدن شود.
• بیماری‌های عضله قلب: بیماری‌هایی مانند کاردیومیوپاتی یا میوکاردیت می‌توانند عملکرد قلب را مختل کرده و منجر به سنکوپ شوند.
• بیماری‌های عروق کرونر: تنگ شدن یا انسداد رگ‌های کرونر قلب می‌تواند منجر به کاهش خون‌رسانی به قلب و در نهایت به سنکوپ شود.
• مشکلات ساختاری قلب: نقص‌های مادرزادی قلبی یا سایر مشکلات ساختاری قلب می‌توانند باعث سنکوپ شوند.
• عوامل دیگر: علاوه بر بیماری‌های قلبی، عوامل دیگری مانند افت فشار خون شدید، کم‌خونی، کمبود آب بدن، برخی داروها و برخی بیماری‌های عصبی نیز می‌توانند باعث سنکوپ شوند.

عوامل خطر سنکوپ قلبی:

• سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی: داشتن سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی، خطر ابتلا به سنکوپ قلبی را افزایش می‌دهد.
• سن: سن بالا یکی از عوامل خطر برای سنکوپ قلبی است.
• جنسیت: مردان بیشتر از زنان در معرض خطر سنکوپ قلبی هستند.
• بیماری‌های همراه: بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالا و بیماری‌های تیروئید می‌توانند خطر سنکوپ قلبی را افزایش دهند.

تفاوت سنکوپ و سکته قلبی چیست؟

سنکوپ و سکته قلبی هر دو می‌توانند منجر به از دست دادن هوشیاری شوند اما ماهیت و علل بسیار متفاوتی دارند. سنکوپ به معنای غش کردن است و به طور معمول به دلیل افت ناگهانی فشار خون رخ می‌دهد. این حالت موقتی بوده و فرد پس از مدت کوتاهی به هوش می‌آید. در مقابل، سکته قلبی زمانی اتفاق می‌افتد که جریان خون به بخشی از قلب مسدود شود و باعث آسیب به عضله قلب شود. این وضعیت بسیار جدی‌تر است و می‌تواند منجر به عوارض جدی و حتی مرگ شود. علائم سکته قلبی اغلب شامل درد شدید قفسه سینه، تنگی نفس، تعریق و حالت تهوع است. 

سنکوپ قلبی چگونه تشخیص داده می‌شوند؟

تشخیص سنکوپ قلبی نیازمند بررسی دقیق و استفاده از آزمایش‌های متنوع است، زیرا هیچ روش خاص و یکتایی برای ارزیابی این وضعیت وجود ندارد. متخصص قلب و عروق ابتدا با انجام معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی و خانوادگی شما، اطلاعات اولیه را جمع‌آوری می‌کند. سپس، بر اساس علائم و وضعیت شما، ممکن است آزمایش‌های زیر را تجویز کند:

الکتروکاردیوگرام (ECG): این آزمایش فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند و می‌تواند اختلالات ریتم قلب، انسداد عروق کرونر و سایر مشکلات قلبی را نشان دهد.

اکوکاردیوگرافی (Echocardiography): اکو قلب با استفاده از امواج صوتی تصاویر دقیقی از قلب ارائه می‌دهد تا ساختار، عملکرد دریچه‌ها و قدرت پمپاژ قلب بررسی شود. برای انجام این تست، می‌توانید به دکتر مروارید دادرس فوق تخصص قلب و عروق و اکوکاردیوگرافی مراجعه کنید. دکتر دادرس با تجربه و مهارت خود، راهنمایی‌های لازم را برای کنترل و بهبود وضعیت قلبی شما ارائه می‌دهد.

تست ورزش: تست ورزش برای ارزیابی عملکرد قلب در حین فعالیت فیزیکی انجام می‌شود و می‌تواند به تشخیص بیماری‌های عروق کرونر کمک کند.

هولتر مانیتورینگ: این دستگاه کوچک، فعالیت الکتریکی قلب را به طور مداوم به مدت 24 تا 48 ساعت ثبت می‌کند و می‌تواند اختلالات ریتم قلبی را که در طول فعالیت‌های روزمره رخ می‌دهند، شناسایی کند.

آزمایش‌های خون: برخی آزمایش‌های خون مانند بررسی سطح الکترولیت‌ها، هورمون‌ها و نشانگرهای التهابی می‌توانند به تشخیص علل احتمالی سنکوپ کمک کنند.

تست شیب (Tilt Test): این آزمایش برای ارزیابی واکنش سیستم عصبی خودکار به تغییر وضعیت بدن از حالت درازکش به حالت ایستاده انجام می‌شود و می‌تواند به تشخیص سنکوپ‌های ناشی از اختلالات سیستم عصبی کمک کند.

سی تی اسکن: این آزمایش تصاویری دقیق از قلب و رگ‌های خونی ارائه می‌دهد و می‌تواند به تشخیص مشکلات ساختاری قلب، آنوریسم آئورت و سایر بیماری‌ها کمک کند.

ام آر آی قلب: این آزمایش با استفاده از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی، تصاویری بسیار دقیق از قلب ایجاد می‌کند و می‌تواند به تشخیص بیماری‌های قلبی مانند کاردیومیوپاتی و التهاب عضله قلب کمک کند.

درمان سنکوپ قلبی  

درمان سنکوپ قلبی مستلزم شناسایی علت اصلی آن است. پس از تشخیص، راهکارهای پیشگیرانه و درمانی به کار گرفته می‌شود تا از بروز مجدد این حالت جلوگیری شود. برخی از توصیه‌های کلی برای پیشگیری از سنکوپ عبارتند از:

• مصرف وعده‌های غذایی منظم و استفاده از میان‌وعده‌های کوچک در طول روز.
• نوشیدن مقدار کافی مایعات برای حفظ هیدراتاسیون بدن.
• پرهیز از موقعیت‌های استرس‌زا که ممکن است منجر به غش شود.
• برخاستن به‌آرامی از وضعیت خوابیده یا نشسته برای جلوگیری از افت فشار خون.
• اجتناب از پوشیدن لباس‌های تنگ، به‌ویژه در ناحیه گردن، که ممکن است به شریان‌های کاروتید فشار وارد کند.

روش‌های درمانی رایج:

• داروهایی مانند میدودرین و فلودروکورتیزون برای کنترل فشار خون و بهبود گردش خون استفاده می‌شوند.
• اصلاح سبک زندگی که شامل بهبود رژیم غذایی، تنظیم نحوه خواب، و کاهش استرس و اضطراب.
• در موارد شدید، ممکن است استفاده از ایمپلنت قلبی مانند پیس‌میکر یا دفیبریلاتور توصیه شود.
• در صورت وجود مشکلات ساختاری، مانند تنگی دریچه‌های قلب، جراحی‌های ترمیمی یا جایگزینی دریچه انجام می‌شود.
• ابلیشن کاتتر برای درمان آریتمی‌های قلبی.
• آنژیوپلاستی یا پیوند عروق کرونر (CABG) برای رفع انسداد شریان‌های کرونری.

چطور از سنکوپ قلبی پیشگیری کنیم؟

افرادی که در معرض سنکوپ قلبی قرار دارند یا تجربه این عارضه را داشته‌اند، باید به نکات زیر توجه ویژه‌ای داشته باشند:

• نوشیدن مقدار کافی آب و مصرف مواد غذایی حاوی نمک و پتاسیم برای حفظ تعادل الکترولیت‌ها و عملکرد مناسب قلب ضروری است.
• مصرف وعده‌های غذایی منظم و کافی می‌تواند سطح گلوکز خون و فشار خون را در حد مطلوب نگه دارد.
• در مکان‌های گرم از ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت خودداری کنید تا فشار خون به طور ناگهانی کاهش نیابد.
• فعالیت بدنی منظم می‌تواند به کنترل فشار خون و بهبود عملکرد قلب کمک کند.

برای مدیریت و پیشگیری از بروز سنکوپ قلبی، رعایت موارد زیر ضروری است:

• مدیریت فشار خون و کنترل دیابت
• ترک سیگار و مصرف دخانیات
• مصرف منظم داروهای قلبی طبق دستور پزشک
• درمان علل زمینه‌ای سنکوپ قلبی
• پرهیز از مصرف الکل
• کاهش مصرف نمک و چربی در رژیم غذایی