جراحی قلب با هدف درمان و اصلاح مشکلات ناشی از نارسایی های قلبی انجام می‌شود. یکی از راه های تشخیص مشکلات قلبی اکوکاردیوگرافی توسط فوق تخصص قلب و عروق و اکوکاردیوگرافی می باشد ، دکتر مروارید دادرس متخصص قلب و اکوکاردیوگرافی در تهران می باشد. برای تشخیص و درمان بیماری های قلبی می توانید به مطب دکتر دادرس مراجعه فرمایید.
در این مطلب قصد داریم به بررسی انواع جراحی های قلب و روش های اجرای آن‌ها بپردازیم:
عمل بای پس عروق کرونر یا جراحی قلب باز
بای پس عروق کرونری ، که به عنوان جراحی قلب باز نیز شناخته می‌شود، یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای بهبود جریان خون در عضله قلب به شمار می‌آید. این جراحی معمولاً برای افرادی که با انسداد شدید در عروق کرونری مواجه هستند انجام می‌شود. در این شرایط، چربی و پلاک‌ها در دیواره عروق جمع شده و موجب تنگی رگ‌ها می‌گردند؛ در نتیجه جریان خون مختل شده و ممکن است منجر به درد قفسه سینه یا حتی حمله قلبی شود. هرچند امروزه در بسیاری از موارد به جای جراحی باز از تکنیک‌های کم‌تهاجمی‌تری مانند آنژیوپلاستی استفاده می‌شود.
آنژیوپلاستی یا استنت گذاری
آنژیوپلاستی روشی است برای باز کردن رگ های تنگ یا مسدود شده قلبی با استفاده از یک بالون کوچک. پس از باز شدن رگ، وسیله‌ای به نام استنت که یک لوله توری فلزی است، در محل قرار می‌گیرد تا رگ باز بماند. این روش به کاهش علائم آنژین کمک می‌کند و با عنوان مداخله کرونری از راه پوست (PCI) نیز شناخته می‌شود.
جراحی لیزری Transmyocardial (TMR)
جراحی TMR معمولاً زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که سایر گزینه‌های درمانی موفق نبوده‌اند. این روش ممکن است به‌صورت ترکیبی با جراحی قلب باز انجام شود، اما در برخی بیماران می‌توان آن را تنها از طریق یک برش کوچک در قفسه سینه به اجرا درآورد. در این روش، جراح با استفاده از لیزر، کانال‌هایی ظریف در عضله قلب ایجاد می‌کند که تا بطن چپ امتداد می‌یابند. هرچند مکانیسم دقیق تأثیرگذاری این درمان هنوز کاملاً روشن نیست، اما بسیاری از متخصصان بر این باورند که ایجاد این مسیرها می‌تواند رشد عروق جدید را تحریک کرده و اکسیژن بیشتری به نواحی آسیب‌دیده برساند، که این امر در کاهش درد ناشی از آنژین مؤثر است.
اصلاح یا تعویض دریچه های قلب
برای عملکرد صحیح قلب، باید خون تنها در مسیر مشخصی جریان یابد و این مسئولیت بر دوش دریچه های قلب است. دریچه‌های سالم به‌طور منظم باز و بسته می‌شوند تا جریان خون به درستی میان حفره های قلب و عروق هدایت شود. این دریچه ها دارای برگچه هایی هستند که هنگام باز شدن اجازه عبور خون را می‌دهند و سپس با بسته شدن مانع بازگشت آن می‌شوند.
در برخی مواقع، برگچه‌ها ممکن است ضخیم یا سفت شوند و این وضعیت مانع از باز شدن کامل آن‌ها می‌گردد. در چنین شرایطی جراحی ترمیم دریچه انجام می‌شود. در مواقع دیگر، برگچه‌ها به درستی بسته نمی‌شوند و خون به عقب بازمی‌گردد؛ در این صورت تعویض کامل دریچه راه‌حل مناسب‌تری خواهد بود. بسته به شرایط بیمار، جراح تصمیم می‌گیرد که دریچه را بازسازی کند یا به طور کامل جایگزین نماید.
روش های کم تهاجمی برای درمان دریچه‌ها
برای مثال، در مواردی که دریچه میترال یا ریوی بیش از حد تنگ شده، پزشک می‌تواند با استفاده از کاتتری که از طریق یک رگ بزرگ وارد بدن شده، مشکل را برطرف کند. سر این کاتتر به دریچه باریک‌شده هدایت می‌شود و با باد کردن یک بالن در نوک آن، دریچه گشاد می‌شود تا جریان خون بهبود یابد. این روش، نسبت به جراحی باز قلب، کم‌خطرتر و کم‌تهاجمی‌تر است.
همچنین، برای جایگزینی دریچه آئورت معیوب ، از همین تکنیک استفاده می‌شود. در این نوع درمان، کاتتر از یک سرخرگ در ناحیه کشاله ران وارد شده و تا قلب پیش می‌رود. اگرچه هنوز هم جراحی تعویض دریچه بعنوان روش رایج و سنتی در نظر گرفته می‌شود، اما استفاده از روش‌های مبتنی بر کاتتر، به‌ویژه برای بیمارانی که قادر به تحمل جراحی باز نیستند، گزینه‌ای امن و مؤثر محسوب می‌شود.
درمان آریتمی قلبی یا ابلیشن
آریتمی قلبی به اختلالی در نظم ضربان قلب گفته می‌شود. در این حالت، قلب ممکن است بسیار سریع یا به‌طور غیرعادی آهسته بتپد. بسیاری از آریتمی ها بی‌خطر هستند، اما برخی می‌توانند جدی و حتی تهدیدکننده‌ی حیات باشند. زمانی که ریتم قلب از حالت طبیعی خارج شود، توانایی قلب برای پمپاژ مؤثر خون کاهش می‌یابد. این کمبود جریان خون می‌تواند به اندام‌های حیاتی مانند مغز، قلب و سایر ارگان‌ها آسیب وارد کند. در مراحل اولیه، برای کنترل آریتمی معمولاً دارو تجویز می‌شود، اما در صورت بی‌اثر بودن دارو، جراحی به عنوان راهکار بعدی مطرح می‌شود.
از جمله اقدامات جراحی برای آریتمی می‌توان به کاشت ضربان ساز (یا باطری قلب) و کاردیوورتر اشاره کرد. ضربان ساز یک دستگاه کوچک است که در زیر پوست قفسه سینه یا شکم قرار می‌گیرد و با استفاده از سیم‌هایی که به حفره های قلب متصل‌اند، ضربان را تنظیم می‌کند. این دستگاه با پالس‌های الکتریکی خفیف، ریتم قلب را کنترل کرده و در مواقع نیاز فعال می‌شود. اغلب مدل های ضربان ساز دارای سنسورهایی هستند که در صورت تشخیص نامنظمی در ریتم، دستگاه را فعال می‌کنند.
کاردیوورتر نیز دستگاه کوچکی است که مانند ضربان ساز در زیر پوست نصب می‌شود. این دستگاه به طور پیوسته ریتم قلب را تحت نظر دارد و اگر ریتمی غیر طبیعی تشخیص دهد، یک شوک الکتریکی به قلب وارد می‌کند تا ضربان را به حالت طبیعی بازگرداند. در برخی جراحی‌ها، پزشک مسیرهای تازه‌ای برای عبور سیگنال‌های الکتریکی در قلب ایجاد می‌کند. این روش به‌ویژه در درمان فیبریلاسیون دهلیزی که شایع‌ترین نوع آریتمی جدی است، کاربرد دارد. در روش‌های کم‌تهاجمی‌تر، از انرژی گرمایی یا سرمایی شدید برای غیرفعال کردن مسیرهای غیرطبیعی الکتریکی در قلب استفاده می‌شود.
اصلاح آنوریسم
آنوریسم نوعی برآمدگی بادکنکی شکل در دیواره‌ی یکی از سرخرگ‌ها یا عضله قلب است که زمانی ایجاد می‌شود که دیواره‌ی رگ دچار ضعف ساختاری گردد. فشار داخلی خون می‌تواند باعث گسترش این نقطه‌ی ضعیف شده و به تدریج باعث ایجاد برآمدگی در آن شود. با گذشت زمان، این ناحیه ممکن است پاره شود و موجب خونریزی داخلی شدید و اغلب مرگبار گردد. همچنین آنوریسم می‌تواند باعث شکاف در لایه‌های داخلی دیواره رگ‌ها شود و منجر به خونریزی در بین این لایه‌ها گردد.
شایع‌ترین محل وقوع آنوریسم در قلب ، بطن چپ است. برای درمان این اختلال، جراحی ترمیم آنوریسم انجام می‌شود که طی آن بخش آسیب‌دیده‌ی رگ یا دیواره قلب با استفاده از پَچ یا گرافت جایگزین می‌گردد. این جایگزینی موجب تقویت ساختار ضعیف‌شده شده و از پارگی یا عوارض شدید بعدی جلوگیری می‌کند.
عمل پیوند قلب
یکی از روش‌های پیشرفته در جراحی قلب، عمل پیوند قلب است که طی آن، قلب آسیب‌دیده بیمار با قلب سالم یک اهداکننده فوت‌شده جایگزین می‌شود. این نوع جراحی معمولاً برای بیمارانی انجام می‌گیرد که به نارسایی شدید قلبی دچار هستند. نارسایی قلبی زمانی رخ می‌دهد که عملکرد قلب در پمپاژ مؤثر خون کاهش یابد و دیگر نتواند نیازهای حیاتی بدن را تأمین کند. در موارد حاد که هیچ درمان دارویی یا جراحی دیگری پاسخ نداده باشد، پیوند قلب به‌عنوان آخرین راهکار درمانی مطرح می‌شود.
کاردیوورژن یا شوک قلبی
کاردیوورژن نوعی درمان برای آریتمی قلبی است که در آن با استفاده از یک شوک الکتریکی کنترل‌شده، ریتم طبیعی قلب بازیابی می‌شود. این شوک توسط دستگاهی به نام دفیبریلاتور به قلب وارد می‌شود تا مسیرهای الکتریکی ناهماهنگ دوباره تنظیم شوند. این روش معمولاً تحت بیهوشی عمومی یا آرام‌بخش اجرا شده و در صورت نیاز، می‌توان آن را تکرار کرد. همچنین در برخی بیماران از دفیبریلاتورهایی استفاده می‌شود که به صورت دائمی در بدن کاشته می‌شوند تا در زمان لازم، عملکرد شوک را به‌طور خودکار انجام دهند.
جراحی کاشت دستگاه کمکی بطن یا قلب مصنوعی
در برخی از بیماران که با نارسایی‌های شدید قلبی مواجه‌اند و به درمان‌های رایج پاسخ نمی‌دهند، از پمپ‌های مکانیکی برای پشتیبانی از عملکرد قلب استفاده می‌شود. این دستگاه‌ها با کمک به پمپاژ خون، جریان خون مناسب را حفظ کرده و بسته به شرایط بیمار می‌توانند به‌صورت موقت یا طولانی‌مدت به کار گرفته شوند. در صورتی که هر دو بطن قلب عملکرد مناسبی نداشته باشند، از دستگاه‌های جایگزین بطن چپ و راست استفاده می‌شود. برای کاشت این دستگاه‌ها معمولاً به جراحی قلب باز نیاز است.
جراحی رباتیک قلب
از دیگر روش‌های نوین در جراحی قلب با کمترین تهاجم، می‌توان به استفاده از فناوری جراحی رباتیک اشاره کرد. در این روش، جراح با کمک یک سیستم کامپیوتری، ابزارهای جراحی را که به بازوهای باریک ربات متصل هستند، کنترل می‌کند. این ابزارها از طریق برش‌های کوچک وارد قفسه سینه می‌شوند و به جراح اجازه می‌دهند که با دقت بالا و بدون برش‌های وسیع، عمل را انجام دهد. جراحی رباتیک معمولاً برای موارد پیچیده به کار می‌رود و کنترل کامل بازوهای رباتیک همیشه در اختیار جراح است و سیستم به هیچ وجه به‌صورت خودکار عمل نمی‌کند.
