انواع مشکلات دریچه های قلب
قلب انسان مثل یک پمپ دقیق عمل می‌کنه که برای کارکرد صحیح، نیاز به هماهنگی کامل بین عضلات و دریچه‌ها داره. دریچه‌ها مثل درهایی عمل می‌کنن که مسیر جریان خون رو باز و بسته می‌کنن تا خون همیشه در مسیر درست حرکت کنه. هرگونه اختلال در عملکرد این دریچه‌ها، می‌تونه جریان خون رو دچار مشکل کنه و در نهایت سلامت کل بدن رو تهدید کنه.
قلب انسان دارای ۴ دریچه اصلی است که وظیفه آن‌ها هدایت و کنترل مسیر جریان خون بین حفره های قلب و رگ های اصلی است. این دریچه‌ها شامل:
- دریچه میترال (بین دهلیز چپ و بطن چپ)
- دریچه آئورت (بین بطن چپ و آئورت)
- دریچه سه لتی یا تریکوسپید (بین دهلیز راست و بطن راست)
- دریچه ریوی (بین بطن راست و شریان ریوی)
اگر هر کدام از این دریچه‌ها به درستی باز یا بسته نشوند، می‌توانند باعث ایجاد مشکلات جدی در عملکرد قلب شوند.
دسته بندی بر اساس محل دریچه آسیب دیده
برای درک بهتر بیماری‌ها، مهمه بدونیم که مشکلات دریچه‌ای بسته به محل دریچه دچار اختلال، به چهار گروه تقسیم می‌شن:
- مشکلات دریچه میترال: شایع‌ترین آن‌ها، پرولاپس و نارسایی قلبی است.
- مشکلات دریچه آئورت: معمولاً در سالمندان یا مبتلایان به بیماری‌های مادرزادی دیده می‌شود.
- مشکلات دریچه تریکوسپید: بیشتر در اثر بزرگ شدن بطن راست یا نارسایی سمت راست قلب ایجاد می‌شود.
- مشکلات دریچه ریوی: اغلب مادرزادی است، ولی در بیماران با فشار بالای شریان ریوی نیز دیده می‌شود.
اکثر بیماری های دریچه‌ای اگر به‌موقع تشخیص داده و درمان بشن، می‌تونن کنترل یا حتی به‌طور کامل برطرف بشن. پیگیری منظم با اکوکاردیوگرافی ، استفاده صحیح از داروها، و مشورت مداوم با پزشک قلب، از نکات بسیار مهم در کنترل این بیماری‌هاست.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی که هرکدام از علائم زیر به‌طور مداوم تکرار شد، باید به متخصص قلب مراجعه کرد:
- تنگی نفس هنگام فعالیت یا استراحت
- ضربان قلب نامنظم یا سریع
- خستگی غیرعادی
- درد در قفسه سینه
- ورم پاها یا شکم
- سرگیجه یا سنکوپ (بیهوشی ناگهانی)
سبک زندگی مناسب برای بیماران دریچه‌ای
- ورزش منظم و سبک تحت نظر پزشک
- رژیم غذایی کم‌نمک و کم‌چربی
- پرهیز از استعمال دخانیات
- کنترل فشار خون و دیابت
- مراقبت از دندان‌ها برای جلوگیری از ورود باکتری به خون (پیشگیری از اندوکاردیت)
تنگی دریچه‌ای (Stenosis)
در این حالت، دریچه به‌درستی باز نمی‌شود و جریان خون از آن عبور دشواری دارد.
دلایل تنگی دریچه‌ای
- تب روماتیسمی
- کلسیفیکاسیون (رسوب کلسیم در سن بالا)
- بیماری‌های مادرزادی
مثال‌ها:
- تنگی دریچه میترال: سخت شدن دریچه بین دهلیز و بطن چپ
- تنگی دریچه آئورت: سخت شدن دریچه بین بطن چپ و آئورت
علائم تنگی دریچه‌ای
- تنگی نفس
- سرگیجه
- درد قفسه سینه
- خستگی شدید
نارسایی دریچه‌ای (Regurgitation / Insufficiency)
در این حالت، دریچه به‌خوبی بسته نمی‌شود و باعث می‌شود مقداری از خون به عقب نشت کند.
دلایل:
- آسیب‌های دریچه‌ای
- بزرگ شدن قلب
- عفونت‌های دریچه‌ای
- اختلالات بافت پیوندی
مثال‌ها:
- نارسایی دریچه میترال
- نارسایی دریچه آئورت
- نارسایی دریچه سه‌لتی
علائم:
- تپش قلب
- تنگی نفس
- خستگی
- ورم پا و شکم
افتادگی دریچه (Mitral Valve Prolapse)
یک نوع اختلال خاص در دریچه میترال است که در آن لَف‌های دریچه به جای اینکه صاف بسته شوند، به داخل دهلیز برمی‌گردند.
علت:
- ارثی یا ناهنجاری‌های بافت همبند
- اغلب در خانم‌ها و جوان‌ها شایع است
علائم:
- درد قفسه سینه
- اضطراب
- ضربان قلب نامنظم
- گاهی بدون علامت
کلسیفیه شدن دریچه‌ها (Valve Calcification)
با بالا رفتن سن، در برخی افراد کلسیم روی دریچه‌ها رسوب می‌کند و باعث سفت شدن آن‌ها می‌شود.
شایع‌ترین نوع:
- کلسیفیه شدن دریچه آئورت (در افراد بالای ۶۵ سال)
علائم:
- تنگی نفس
- خستگی
- صدای قلب غیرعادی در معاینه پزشک
اندوکاردیت (عفونت دریچه قلب)
عفونتی که دریچه‌های قلب را درگیر می‌کند و می‌تواند خطرناک و کشنده باشد.
علت:
- ورود باکتری‌ها از راه دندانپزشکی، جراحی، یا زخم به خون
- بیشتر در افراد با بیماری زمینه‌ای دریچه
علائم:
- تب
- لرز
- خستگی
- درد مفاصل
- صداهای جدید در قلب
بیماری های مادرزادی دریچه‌ای
برخی افراد از بدو تولد دارای مشکلات دریچه‌ای هستند، مثلاً:
- دریچه آئورت دو لَف (Bicuspid Aortic Valve): معمولاً باید سه لَف داشته باشد، ولی فقط دو لَف دارد که سریع‌تر خراب می‌شود.
- دریچه‌های ناقص یا سوراخ‌دار
علائم بسته به شدت بیماری متفاوت است و ممکن است در کودکی یا بزرگسالی آشکار شود.
راه‌های تشخیص مشکلات دریچه‌ای
- گوش دادن به صدای قلب با گوشی پزشکی (سوفل قلبی)
- اکوکاردیوگرافی (سونوگرافی قلب)
- نوار قلب (ECG)
- MRI قلبی یا CT اسکن در موارد خاص
- کاتتریزاسیون قلبی (آنژیوگرافی)
درمان مشکلات دریچه‌ای
درمان به نوع و شدت مشکل بستگی دارد:
- داروهای تنظیم فشار خون، ضربان قلب یا ضد انعقاد
- اصلاح سبک زندگی (ترک سیگار، ورزش، کاهش وزن)
- در موارد شدید:
- ترمیم دریچه (با جراحی یا از طریق کاتتر)
- تعویض دریچه (با دریچه مصنوعی یا زیستی)
مشکلات دریچه‌ای قلب می‌تونن طیف وسیعی از علائم و شدت‌ها رو داشته باشن. شناخت زودهنگام علائم، مراجعه به موقع به پزشک، پیگیری منظم و رعایت سبک زندگی سالم، می‌تونه کمک بزرگی به کنترل و درمان این بیماری‌ها بکنه.
دکتر مروارید دادرس ، فوق تخصص قلب و عروق و اکوکاردیوگرافی در تهران آماده ارائه خدمات درمانی به بیماران قلب و عروق می باشد.
