بیماری های سیستمیک به اختلالاتی گفته می‌شود که تنها محدود به یک عضو نیستند، بلکه چندین اندام یا سیستم بدن را درگیر می‌کنند. این بیماری‌ها معمولاً علائم گسترده‌ای دارند و می‌توانند همزمان روی پوست، مفاصل، کلیه، قلب، ریه و سایر اعضا تأثیر بگذارند. از جمله بیماریهای سیستمیک شناخته‌شده می‌توان به لوپوس، آرتریت روماتوئید، دیابت، سارکوئیدوز، آمیلوئیدوز و اسکلرودرمی اشاره کرد.
علائم آنها بسته به نوع بیماری و اعضای درگیر متفاوت است، اما معمولاً شامل خستگی مزمن، تب، درد مفاصل، راش های پوستی و مشکلات قلبی یا کلیوی می‌شود. تشخیص این بیماری‌ها پیچیده است و نیاز به معاینه بالینی دقیق، آزمایش خون، تصویربرداری (مثل MRI یا CT) و گاهی اوقات بیوپسی دارد.
بسیاری از این بیماری‌ها می‌توانند روی قلب تأثیر بگذارند؛ مثل التهاب پرده قلب، اختلال در عضله قلب یا دریچه‌ها، که با ابزارهایی مثل اکوکاردیوگرافی قابل تشخیص‌اند. درمان معمولاً شامل داروهای ضد التهاب، سرکوب‌کننده ایمنی یا تنظیم قند خون است و پیگیری مداوم پزشکی نقش کلیدی دارد.
اکوکاردیوگرافی و تشخیص بیماری های سیستمیک
بیماری های سیستمیک معمولاً ممکن است مستقیماً یا به‌صورت غیرمستقیم به قلب آسیب بزنند. در این حالت، اکوکاردیوگرافی ابزاری بسیار مهم برای تشخیص و پایش درگیری قلبی به حساب می‌آید:
بررسی ضخامت و ساختار عضله قلب
در بیماری‌هایی مثل آمیلوئیدوز یا سارکوئیدوز، رسوب مواد غیرطبیعی در عضله قلب منجر به افزایش ضخامت دیواره‌ها و کاهش انعطاف‌پذیری می‌شود. این تغییرات در اکو به وضوح قابل مشاهده‌اند.
بررسی پریکارد (پرده قلب)
در لوپوس یا آرتریت روماتوئید ممکنه پریکاردیت (التهاب پرده قلب) یا تجمع مایع در اطراف قلب ایجاد بشه که اکوکاردیوگرافی دقیق‌ترین روش برای تشخیص این وضعیت‌هاست.
ارزیابی عملکرد بطن‌ها
بسیاری از بیماریهای سیستمیک مثل دیابت یا اسکلرودرمی می‌توانند باعث اختلال در عملکرد بطن چپ یا راست شوند (مثلاً کاهش EF یا اختلال دیاستولیک). اکو این موارد را به‌خوبی نشان می‌دهد.
تشخیص اختلالات دریچه‌ای
برخی بیماریهای سیستمیک باعث آسیب یا التهاب دریچه‌های قلبی می‌شوند. مثلاً در لوپوس، دریچه‌ها ممکن است دچار ضخیم‌شدگی یا نشت شوند، که با اکو قابل تشخیص است.
تشخیص آریتمی و بلوک های قلبی غیرمستقیم
در مواردی مثل سارکوئیدوز قلبی، که باعث اختلال در هدایت الکتریکی قلب می‌شود، اکو می‌تواند کمک‌کننده در تشخیص علل زمینه‌ای آریتمی باشد، هرچند نوار قلب و هولتر هم استفاده می‌شوند.
انواع اکوکاردیوگرافی مورد استفاده در بیماری های سیستمیک
- اکوکاردیوگرافی ترانس‌توراسیک (TTE): رایج‌ترین نوع؛ از روی قفسه سینه انجام می‌شود.
- اکوکاردیوگرافی از راه مری (TEE): برای مشاهده دقیق‌تر ساختارهای داخلی قلب.
- اکوی استرس: استرس اکو ، بررسی عملکرد قلب حین فعالیت یا تحریک دارویی، مفید در بیماران دیابتی.
- اکو سه بعدی: جزئیات بیشتر برای بررسی ساختار دریچه‌ها و بطن‌ها.
مزایای اکوکاردیوگرافی در بیماران سیستمیک
- غیرتهاجمی و بدون درد
- بدون اشعه و بی‌خطر حتی در دوران بارداری
- قابل تکرار برای بررسی روند درمان یا پیشرفت بیماری
- سریع و قابل انجام در کلینیک یا بیمارستان
بیماریهای سیستمیک، علائم و تأثیر روی قلب و راه‌های تشخیص آنها
لوپوس (SLE)
- معرفی: بیماری خودایمنی که می‌تواند پوست، مفاصل، کلیه، مغز و قلب را درگیر کند.
- علائم: راش پروانه‌ای روی صورت، خستگی، درد مفاصل، تب، ریزش مو.
- تأثیر روی قلب: پریکاردیت، میوکاردیت، التهاب دریچه‌ها.
- تشخیص: آزمایش ANA، anti-dsDNA، CBC، اکوکاردیوگرافی، آزمایش ادرار.
آرتریت روماتوئید (RA)
- معرفی: بیماری مزمن خودایمنی که بیشتر مفاصل کوچک را درگیر می‌کند ولی سیستمیک است.
- علائم: درد، تورم و خشکی مفاصل، تب، خستگی.
- تأثیر روی قلب: پریکاردیت، افزایش ریسک آترواسکلروز و نارسایی قلب.
- تشخیص: RF، Anti-CCP، ESR، CRP، تصویربرداری مفاصل، گاهی اکوکاردیوگرافی.
دیابت شیرین (نوع 1 و 2)
- معرفی: اختلال در تنظیم قند خون به‌دلیل کمبود یا مقاومت به انسولین.
- علائم: تشنگی زیاد، تکرر ادرار، خستگی، کاهش وزن.
- تأثیر روی قلب: ریسک بالا برای بیماری کرونری قلب، نارسایی قلب و کاردیومیوپاتی.
- تشخیص: قند خون ناشتا، HbA1c، آزمایش چربی، اکوکاردیوگرافی در صورت نیاز.
آمیلوئیدوز
- معرفی: رسوب پروتئین‌های غیرطبیعی (آمیلوئید) در اندام‌ها، به‌ویژه قلب، کلیه و کبد.
- علائم: تورم پاها، تنگی نفس، خستگی، تغییرات فشار خون.
- تأثیر روی قلب: سفتی و ضخیم شدن عضله قلب، نارسایی دیاستولیک.
- تشخیص: MRI قلب، اکوکاردیوگرافی، بیوپسی، الکتروفورز پروتئین سرم.
سارکوئیدوز
- معرفی: بیماری التهابی با ایجاد گرانولوم‌هایی در ریه، چشم، پوست و گاهی قلب.
- علائم: سرفه مزمن، ضایعات پوستی، درد مفاصل، تاری دید.
- تأثیر روی قلب: آریتمی، بلوک قلبی، کاردیومیوپاتی.
- تشخیص: CT، MRI قلب، بیوپسی گرانولوم، آنزیم ACE سرم، اکوکاردیوگرافی در برخی موارد.
اسکلرودرمی (Systemic Sclerosis)
- معرفی: بیماری خودایمنی با سفتی پوست و درگیری عروق و اندام‌های داخلی.
- علائم: سفتی و تیرگی پوست، پدیده رینود، مشکلات گوارشی، تنگی نفس.
- تأثیر روی قلب: فیبروز قلب، اختلال عملکرد بطن، آریتمی.
- تشخیص: ANA، anti-Scl-70، اکوکاردیوگرافی، HRCT ریه، تست عملکرد ریوی.
